William Padilla Nucasa

Naguilian, La Union

Saturday, November 21, 2009

Huling Lahi ng Aswang

Panimula:
Ipagpaumanhin ngunit nagkakamali po kayo. Hindi po ito pamuling pagsasalaysay ng komiks ni Ginoong Pablo S. Gomez (may ganito ring titulo) na ating inabangan sa LIWAYWAY. Iba po ito, ibang-iba. Ito’y nangyari sa ibang tagpuan, sa ibang panahon at sa iba ring mga tauhan.
Ang totoo ay nagdalawang-isip ako bago sulatin at bago ipadala sa publikasyon ang kuwento. Hindi ko na sana ito isusulat at ipalalathala sanhi ng ilang dahilang sa aking paghahaka ay higit na matimbang kaysa sa paghangang tatamuhin ko bilang manunulat sa likod ng akdang ito. Ngunit sa dakong huli ay nanaig sa akin ang aking dugong manunulat. Nangibabaw ang pananaw na obligasyon ko sa inyong isalaysay ang anumang bago at sariwang pangyayari na tiyak kong kagigiliwan (at katatakutan) n’yong basahin.
Pinangkat ko sa tatlong punto ang siya sanang mga dahilan nang hindi ko pagsulat at pagpapalathala sa kontobersyal na kuwentong ito. Una, baka lalo ninyong katakutan ang aming minumutyang barangay Suguidan (dito sa Naguilian, La Union). Ikalawa, masyado itong personal sa akin. At ikatlo, natatakot akong baka pagkabasa n’yo nito ay hingan ninyo ako ng pagtitimbang ukol sa pinakalilihim na sekretong ilalahad ko sa pagsasalaysay na ito.
Anuman, bago pa ng lahat-lahat, ibig ko nang hingin ang inyong pagpapatawad.

I. Aswang: Depinisyon, Uri at Katangian
Ang aswang ay isang kampon ng kadiliman na ayon sa mga Kastila ay labis nang kinatakutan ng mga Pilipino noon pang ika-16 dantaon. Ang tiktik o wakwak, sigbin at manananggal ang pinakakilala sa mga uri nito.
Ang tiktik o wakwak, sa paniwala ng iba, ay espiritu ng aswang. Nagsasa-kuwago o nagsasa-uwak ito pagsapit ng gabi upang maniktik mula sa bubungan ng mga bahay. Tulog at kalimita’y buntis ang madalas nitong biktimahin. May mahaba itong panipsip na ginagamit upang simutin ang dugo ng kanyang walang malay na biktima.
Ang sigbin ay pinaniniwalaang kasa-kasama ng tiktik. Nakakamukha ito ng Tasmanian Devil o kaya’y ng chupacabra. Ang kaibhan, batik-batik ito at may malalaki’t matutulis na pangil ang higit na malaking bunganga.
Samantala, ang manananggal ay bruhang-bampira na nasa anyo ng isang matanda o kaya’y ng isang napakagandang dalaga. Kung kabilugan ng buwan, pumupunta ito sa tagong lugar upang hatiin sa dalawa ang katawan. Ang isang bahagi ay mula sa baywang pababa at ang isa pa ay mula sa baywang pataas. Ang pang-itaas na bahagi ay tinutubuan ng pakpak na parang sa paniki, ito ang bahagi ng kanyang katawan na nambibiktima. Sinasabing hindi na makababalik sa kanyang kalahating katawan ang manananggal kapag ang pang-ibabang katawan nito ay binudburan ng asin o kaya’y ng buhangin. Sa gayon, mamamatay ito sa unang silahis pa lamang ng bukang-liwayway.
Sa pangkalahatan, gayunman, hindi lamang mga ibon ang kayang gayahin ng aswang. Kaya din nitong magsa-aso, magsa-baboy, magsa-pusa o kaya’y magsa-ahas.
Bagamat sa araw ay walang ipinag-iba sa mga normal na mamamayan, makikilala ang aswang dahil sa mapupula nitong mata na sanhi ng madalas ay magdamagang paniniktik ng mabibiktima. Ipinapalagay din na kapag titingnan ang kanyang mga mata sa malapitan, ang makikita roong repleksyon ay pabaliktad.
Malalaman kung may aswang sa malapit sa pamamagitan ng pinabanguang langis ng niyog na inorasyunan bago ilagay sa bote. Sinasabing kukulo o bubula ito habang ang aswang ay hindi lumalayo.

II. Sa Suguidan: Isang Madugong Panimula
Kung sa ibang mga lugar ay tinatawa-tawanan lamang ang mga kuwento tungkol sa aswang, hindi ganoon dito sa Suguidan. Gawin mo iyon dito at magiging kaaway mo ang buong barangay. Dito, ang aswang ay hindi kathang-isip lamang. Totoo ito. Reyalidad. Nakita na ng marami naming kababaryo.
Guro sa isang kinikilalang kolehiyo at kumuha ng Ph. D. sa isang unibersidad sa ibayong-dagat, noong una’y ipinagkibit-balikat ko lamang ang kung ilang bersyon ng kuwento hinggil sa aswang sa aming barangay. Sa aking sarili, sabi ko, kuwentong-kutsero lamang ang mga ito o kung hindi man ay isang paunang taktika ng ilang honorable sa ating maruming pulitika. Alam naman nating ilang kabilugan na lamang ng buwan ay eleksyon uli. Sa madaling salita, sa una kong pagtaya, ang aswang ay isang kuwentong hindi dapat seryosohin.
MGA HAYOP ang unang biktima ng aswang. Isang pag-asawahan sa tatlong pares na kuneho ng bunso ni Arch. de Vera noong unang gabi ng pagsalakay. Inahing kambing ni Mang Kanor makalipas ang isang linggo. Dalawa sa magtatatlum-buwang mga baboy sa piggery ni Dr. Soriano pagkatapos ng isang buwan. At ang panghuli, bago ipasya ng aming barangay na magronda tuwing gabi, isa sa mga inahing Brahman (isang lahi ng baka na may dambuhalang laki) sa rantso ng nakababatang kapatid ng aming Barangay-Tserman.
Iisa ang kalunus-lunos na sinapit ng mga kaawa-awang hayop: wakwak ang dibdib, nawawala ang puso at atay, at said ang dugo! Sa isinagawang pagsusuri ng mga eksperto sa panghuling biktima, lumabas na hindi ginamitan ng anumang uri ng patalim ang nilapang hayop.
Noon nag-umugong sa apat na sulok ng Suguidan ang nakapangingilabot na mga kuwento tungkol sa aswang. Hindi na nag-atubili pa, noon din ay bumuo ang barangay ng mga grupo ng matatapang na kalalakihang magroronda tuwing gabi.
Dahil sa ronda, napayapa kahit papaano ang nahihintakutang loob ng barangay. Isa. Dalawa. Tatlo… at maraming linggo pa ang matuling lumipas na walang nabiktima ang aswang. Bago magdalawang buwan, isang hapong galing sa pagtuturo ay nabalitaan kong itinigil na ang pagroronda.
Pumatak ang unang ulan sa taong ito noong mga huling araw ng Abril. Gabi ng Mayo a-siyete, Huwebes, sinalanta kami rito sa Hilagang Luzon ng pagkalakas-lakas na bagyo, si Emong. Sa humigit-kumulang isang oras lamang na pananalanta niyon, kay raming buhay at ari-arian ang natangay. Sa aming purok pa lamang, anim sa labintatlong bahay ang nawasak. At ilan daw ayon sa mga naglabasang report ang bilang ng kababayan nating nakitlan ng buhay? Sampu? Dalawampu? Mahigit pa?
Kinabukasang humupa ang baha, ano’t tatlo sa mga hayop na natagpuang patay (nalunod, nadaganan at/o hindi kinaya ang sobrang ginaw) ay nasumpungang wakwak ang dibdib, nawawala ang kani-kanyang puso at atay, at said ang dugo! Nagbalik ba ang aswang? Sumalakay noong madaling-araw na payapa na ang panahon?
Bilog ang buwan noong unang gabing katatapos ng mapaminsalang bagyo. Mula sa aking mini-library sa bahay, buhat sa kung saan-saan ay dinig ang walang tigil na kahulan ng mga aso na binubuntutan ng makahindig-balahibong alulong mula sa malayo.
Dahil sa pangyayaring maiuugnay sa aswang ng sinundang gabi, hinihingi ng pagkakataong magkaroon sana uli ng pagroronda. Ngunit dahil napagod ang lahat sa paglilinis at pagkukumpuni ng kani-kanilang bahay, wala munang inorganisang ronda ang barangay. Maghahating gabi na, halos patapos na ako sa binabasang libro na may kaugnayan sa leksyong ituturo ko kinabukasan, nang dalawin ako ng antok.
TINIG ng mga opisyal ng barangay na nagpapa-tao po ang gumising sa akin kinabukasang hindi pa man nagliliwanag. Sa sala, nang makaupo na ang lahat, ang sabi ni kapitan: “Lingid sa kaalaman ng lahat, Maestro, ay nagronda kami nang magdamag. Kani-kanina lamang ay naaktuhan namin ang aswang na nilalapa ang nuang (kalabaw) ni Kagawad Zatur. Nang aming salakayin, mabilis itong tumalilis, lumipad patungo rito sa lugar n’yo. Sa pinangyarihan, nakita namin ito,” isang kuwentas na tila pamilyar sa akin ang ipinakita nito.
Inabot ko ang kuwentas. “Ngayon ko lamang nakita ito, Tserman. Hayaan n’yo at ipagtatanong ko sa aking mga kasama sa bahay.” Hindi sana nahalata ninuman ang kabang bumangon sa aking dibdib.
Magpapaalam na lamang ang mga hindi inaasahang panauhin nang buhat sa silid ni Anastacia, ang magtatatlong taong gulang kong anak, ay magtitili ang kanyang yaya. Palabas ng kuwarto ay kalong nito ang aking munting anghel na naliligo sa sariling dugo.
“May aswang, Maestro! May aswang!” sa pagitan ng kanyang mga tili.ay sabi nitong hindi halos mawawaan.
Hindi ko na nagawang ipagpaalam ang shotgun na hawak ni Tserman. Dala iyon ay sagsag na tinungo ko ang silid ng aking anak. Sa nakabukas na bintana, sa pusikit na karimlan, itinutok ko at pinaputok nang sunud-sunod ang baril.
Isinasauli ko ang shotgun ay tinatantiya ako ng aming punong-barangay. “Hindi ko rin inabot, Tserman. Mabilis kumilos. Pero lintik lang ang walang ganti!”
Sa pagsisiyasat ng mga doktor, dalawang may kalalimang sugat na likha ng kung anong matulis na bagay ang nakita sa katawan ni Anastacia. Pagkaraan ng tatlong araw ay saka pa lamang kami pinalabas ng ospital. Ligtas na ang aking unica hija!

III. Ang Tunay na Aswang sa Likod ng mga Pinaghihinalaan
Nabasa n’yo na ba ang The Scientist and the Vampire ni Mailliw Asacun, isa sa mga kinikilalang fictionist ng West? Ang akda ay hinggil sa isang henyong sayantist na gumagawa ng mga gadget para mahuli’t mapuksa ang kinatatakutang bampira na gumagala sa kanilang kumunidad. Tunay na high-tech at ismarte ang kanyang mga imbensyon ngunit tuwina ay nakalulusot ang bampira. Alam nito wari ang kahinaan ng bawat gadget na maimbento ni Dr. Harvey, ang scientist.
Isang gabi, sa sobrang pagod, ay hindi namalayan ni Dr. Harvey na nakatulog siya sa kanyang laboratoryo. Laking gulat niya nang kinabukasang magising siya ay wasak na ang kanyang lab. Basag lahat ang kanyang mga apparatus at lubhang nasira ang lahat ng makina roon.
Nang panoorin niya ang nakuhanan ng CCTV ng laboratoryo nang gabing iyon, labis siyang nanlumo sa natuklasan. Siya pala ang bampira! Pagkatulog niya’y isang bagong nilikha ang nagigising sa kanya. Wala siyang malay ukol doon.
ISANG Sabado ng umaga, lubha akong nagitla sa tanong ng isang pamangking noo’y kalaro ni Anastacia: “Totoo po ba, Tito, na inyo ang kuwentas na nakita sa sungay ng kalabaw ni Kagawad Zatur?”
Reading beyond the lines, ang tunay na tanong doon ay: Ako ba ang aswang?
Mula sa kuwarto ni Anastacia ay siyang paglabas ng kanyang yaya, hawak nito ang tinutukoy na kuwentas. “Maestro, nasa imo na pala ito? Sori po kung hindi ko ginbalik kaagad, ha?”
Pagliliwanag: nasa pag-iingat ni Yaya ang kuwentas noong makita ito nina kapitan sa nalapang kalabaw. Dalawang araw bago ng naturang insidente ay nakiusap siya sa aking hihiramin ito dahil makikipag-eyeball daw siya sa kanyang text mate (Ang mapaminsalang bagyong Emong ay tumama sa La Union noong gabi ng Mayo a-siyete. Madaling araw ng Mayo a-nuebe nang mangyari ang paglapa ng aswang sa kalabaw. )
Alas-kuwatro ng madaling araw kinabukasan, Linggo, kasama ako sa ronda, nang una kong mamataan ang pinagkakatakutang aswang. Kung nakaunat, ang isang pakpak niyo’y gadipa ang haba kaya’t sa kalawaka’y isang dambuhalang paniki ang kanyang nakatutulad. Mabilis iyon sa pagkampay ng mga pakpak kaya ilang saglit lamang ay agad nang nawala sa aming paningin. Wari bang nagpakita lamang upang ipagyabang na wala kaming magagawa laban sa kanya dahil siya’y sampung dobleng maliksi kaysa sa atin.
Anong ironiya ng buhay! Habang sa klasrum ay ipinangangalandakan kong hindi totoo ang ganitong mga nilikha, na dahil kathang-isip lamang ay hindi dapat katakutan, heto kaming mga matatapang na lalaki ng barangay, may tangan-tangang iba’t ibang klase ng sandata, ngunit halos maihi sa aming mga salawal, at sa halip na magkaisa ay muntik pang magpulasan ng takbo, sa gasaglit lamang na pagdaan ng nilikhang siya talaga naming hinahanap!
Sa malisyosong hukuman ng tao na kung tawagin ay public opinion, sinira ng pangyayaring iyon ang nabuong pasya ng madlang-Suguidan. Out na ako sa mga pinaghihinalaan.
Ang inakalang nasagot nang bugtong ay isa na ngayong napakalalim na misteryo: Sino kaya talaga ang aswang?
Pa-wishful thinking na makatutulong sa aking personal na pagsisiyasat, pinaunlakan ko ang bakasyong matagal nang hinihingi ng yaya ni Anastacia. Mahigit tatlong taon na rin namang hindi nakauuwi sa Visayas, binigyan ko siya ng 2-month vacation with pay.
Dalawang linggo nang nasa Visayas si Yaya nang muling mamataan ng mga nagroronda ang aswang. Katulad ko, kung gayon, out na rin siya sa mga pinaghihinalaan.
Patawarin ako ng barangay, pero in-excuse ko sa aking pagsisiyasat ang aking ina. Sa halip, inumpisahan kong isa-isahing lihim na matyagan ang aming mga kapitbahay. Palasimbahin at tunay na relihiyoso ang pamilya ni Insan Danny, imposibleng isa sa kanila. May kapatid palang ministro sa isang malaganap na sekta ng relihiyon sina Pareng Amor, imposible ring isa sa kanila.
ISANG hatinggabi, mula sa salaming bintana ng aking mini-library ay napuna ko ang kakaibang nilikhang iyon na nakalambitin sa duklay ng punong katapat ng bintana ng silid ni Anastacia. Hindi ako maaaring magkamali, ang aswang iyon! Nagkunwaring hindi ko siya nakita, patuloy ako kunwari sa aking pagbabasa. Bumuo ako ng plano.
Makaraan ang sampung minuto, sa normal na kilos ay ibinalik ko na ang libro sa kinuhanang shelf. Bago patayin ang ilaw, tiniyak ko muna kung nandoon pa rin ang aswang. At naroon pa rin nga, nakalambitin sa sanga. Nagmamatyag. Tyumityempo.
Tiyak ang aking mga kilos. Mabilis ngunit maingat kung nakuha ang aking M-16 armalite sa aking silid at sa isang iglap ay nasa loob na ako ng kuwarto ng aking anak. Pumwesto ako sa likod ng kabinet ngunit sa anggulong kita ko ang kabuuan ng silid lalung-lalo na ang bintana. Tiyak ko, si Anastacia ang binabalikan ng aswang.
Maliwanag sa labas dahil kabilugan ng buwan. Sa loob, kahit paano’y nakaaaninag. Sa duklay ng puno, naroon pa rin ang aswang. Nang walang anu-ano’y bumitaw ito sa sanga saka lumipad palapit sa bintana ng silid. Iniumang ko ang armalite sa kanya. Inasinta.
Ngunit ano ito? Mula sa isang sulok ng silid ay kumilos ang kalahating katawan ng isang munting nilikha palapit sa bintana. Dumayb doon ang aswang at ng mag-ibang anyo iyo’y naging ang aking si Anastacia!
Hindi ko alam kung gaano katagal akong hindi nakakilos. Maraming beses kong nahuli ang aking sarili na hinahabol ang paghinga. Nang mahimasmasan, maingat kong isinwits ang ilaw. Lumapit akong tahimik sa aking munting anghel. Payapa na siyang natutulog: inosente at walang kamuwang-muwang, lubhang malayo sa isa pa niyang katauhang kanina lamang ay aking nasaksihan. Sa tabi niya, maingat kong inilapag ang sandatang muntik nang kumitil sa kanyang buhay.
Lumuluha, niyakap ko siya’t hinalikan. “Mahal na mahal kita, anak ko!”

IV. Si Anastacia
Dalawang bagay ang ipinasumpa sa akin ni Ludivina, ang nasira kong asawa, bago siya nalagutan ng hininga pagkaluwal na pagkaluwal kay Anastacia. Una, na mamahalin ko ang aming anak, ipagsasanggalang sa anumang maaaring dumalaw na suliranin hanggang sa huling hibla ng aking hininga. Ikalawa, na bubuksan ko lamang ang sulat na iniabot niya sa akin kung dumating ang panahong malalagay sa pinakamalaking pagsubok ang aming anak, lalung-lalo na kung sa sitwasyo’y mapapagitan siya sa buhay at kamatayan.
Ngayon na ang panahong iyon, sa aking pagtataya. Napakaaga kumpara sa panahong aking inaasahan at lubhang napakalayo kung ihahambing sa sitwasyong inaakala. Ang lahat-lahat ay kaibang-kaiba kung ikukumpara sa aking mga hinaka.
Binuksan ko ang sulat:
Pinakamamahal kong Marcelo,
Ipagpaumanhin ang aking paglilihim. Baon ko ang pagsisising hindi ko
na masasagot nang personal ang mga katanungang bumabagabag sa iyo
ngayon.
Kasalalan ko, nagmahal ako… sa iyo. Ang pasya ko noo’y hindi na mag-
aasawa upang magwakas na sa akin ang nakapopoot na sumpang dumadaloy
sa dugo ng aming angkan… ang pagiging aswang. Pero dumating ka…
kumatok sa puso ko.
Nagbuntis ako. Sa ultrasound, nakitang babae ang bunga ng ating
pagmamahalan. Pagkatanto niyon, inihanda ko na ang aking sarili. Ginawa
ang sulat na ito. Sumpa din ito sa amin. na kapag hindi lalaki ang
magiging unang anak ng babaeng aswang, pagkaluwal na pagkaluwal sa
sanggol ay mamamatay ang inang nagsilang.
Sa ngayon, sa santinakpan ay si Anastacia na lamang ang nabubuhay
na nagtataglay ng aming dugo.
Gaya ng isinumpa mo noon, isumpa mo uli, mahal ko, na hindi mo
pababayaan ang ating anak lalo’t nababatid mong hindi magiging mabait
sa kanya ang mundo kapag nabunyag ang kanyang lihim.
Muli, patawad. Iyakap at ihalik mo ako sa kanya. Mahal na mahal ko
kayo!
Nagmamahal,
Ludivina


V. Malungkot na Wakas: Ang Paglisan
Dalawang beses kong pinagtangkaang kitlin sa sarili kong mga kamay ang buhay ng huling lahi ng aswang. Ipagpatawad na hindi ko kinaya. Maraming beses ding binalak ko siyang isuplong sa barangay ngunit tuwina’y lagi akong nabibigo.
Pakiusap lalo na sa tulad kong mga magulang, tulungan po ninyo akong ipaliwanag sa lahat ang aking ginawa at maaaring gawin pa para sa aking anak. Upang kung hahatulan ako ng tao’y hahatulan sana ako nang may habag at pang-unawa. Ako pa ba na kanyang ama ang maglalagay kay Anastacia sa kapahamakan?
KANINA lamang madaling-araw na umalis muli ang aswang ay nabuo ko ang pasyang ito. Sa tabi ng naiwang katawan ng aking anak, sa isang kuwadradong karton ay isinulat ko: House and lot for sale.
Hindi na safe ang aking anak sa Suguidan. Kailangan na naming lumipat sa ibang lugar sa lalong madaling panahon. Hindi ko isusuko sa kahit kanino si Anastacia. Hahayaan kong tuklasin at lunasan ng kasaysayan ang kanyang sariling mga lihim at mga suliranin.
Muli, patawad— Marcelo dela Cruz.

2 comments:

Unknown said...

may karanasan din ako sa aswang,, nakakanerbyos talaga,,..

Unknown said...
This comment has been removed by the author.