William Padilla Nucasa

Naguilian, La Union

Sunday, August 8, 2010

Ang mga Kahiwagaan sa Ubbog, Suguidan Norte

Isa sa mga dahilan kung bakit pinakatanyag sa 37 mga baranggay ng Naguilian, La Union ang aming baranggay, ang Suguidan Norte, ay dahil sa mga kababalaghang nangyari at patuloy na nangyayari rito. Marami, hindi lamang iisa, ang misteryong bumabalot sa lugar na magpahanggang ngayo’y hindi maipaliwanag.
Matagal na ring nararating ng siyensya ang aming baranggay. Naka-wireless broadband na ang ilang kabahayan dito. Marami na rin sa mga propesyonal at sa mga kabataan ang nag-aangkin kahit ng pinakabagong modelo ng cell phone. Gayon man, sa kabila nito, nakagapos pa rin ang baranggay sa paniniwala sa mga kahiwagaan at kaengkantuhan. Katunayan, pinagkakatakutan pa rin hanggang ngayon ang isang lugar dito na nagisnan naming tinatawag na Ubbog. Malapit lamang ito sa amin, mga tatlundaang metro, dakong silangan ng aming antigong bahay.
Ang lugar ay paanan ng isang napakasukal na kabundukang kinatitirikan ng pagkatataas na mga punongkahoy. Sa gawing hilaga nito, walang isang kilometro ang layo, naroon ang maalamat na Simmimbaan A Bato (Simbahang Bato). Tinawag iyong gayon ayon sa literal nitong kahulugan. Isang kuweba, totoong sinluwang ng simbahan ang loob, na bundok na bato. Naikuwento ko na sa Mga Kuwentong Pambata ng Magasing Liwayway ang tungkol dito. Kinailangan kong banggitin uli ito ngayon upang kahit papaano’y mailarawan ko sa inyong imahinasyon ang tagpuan ng kuwentong ito.
Ang ubbog ay terminong iloko na nangangahulugang bukal. Tunay, isang masaganang bukal ang naroon sa Ubbog. Magpahanggang-ngayo’y nakakapag-second crop ang mga magsasakang may-ari ng mga lupang malapit doon.
Anu-ano ang mga kahiwagaang nasaksihan ng aming baranggay sa Ubbog?
KAPAPASOK pa lamang noon ng ikalabing-siyam na siglo. Pauwi sa kanilang bahay, suson ang isang banga ng tubig na inigib mula sa Ubbog, bigla raw may lumagapak sa harapan ng tita Banang ng aking lola. Nang tingnan ng lola Banang niya kung ano iyon, isang maliit na libro, malaki lamang nang kaunti sa bahay ng posporo, ang kanyang nakita. Sa bahay, nang kanya itong usisain, nalaman niyang ang laman niyon ay mga dakilang karunungan sa mundo.
Ang tita Banang ni Lola ay naging manggagamot ng mga nasusugatang kawal-Pilinino noong kanyang panahon. Maraming buhay ng mga walang pangalang bayani ng ating kasaysayan ang kanyang nailigtas. Sabi ng tita Banang, ipamamana niya kay lola ang libro. Ngunit dahil hindi niya kasama si Lola nang siya’y bawian ng buhay, sa halip ay nilulon na lamang niya ito.
ISANG umaga ng mga unang taon ng 1920s. Namamastol malapit sa Ubbog ang noo’y anim na taong gulang na si Lolo Goring, bunso nina lola, nang makakita ito ng isang puting pagong na sinliit lamang ng piso. Palanguy-langoy ang pagong, waring sinasadyang magpapansin sa kanya, sa isa sa mga naroong lubluban ng kalabaw. Sa halip na huliin, pagsayad daw ng mga paa ni Lolo Goring sa lupa matapos tumalon mula sa likod ng ipinapastol na kalabaw, kumaripas ito ng takbo pauwi sa kanila. Nang balikan nila ang pagong, kasama ang kanyang tatay, wala na ito.
Biente singko anyos si Lolo Goring nang mapatay sa isang madugong paghihimagsik laban sa mga dayuhan. Kung hinuli lamang niya ang puting pagong, na sinasabing isang agimat, siguro’y lumawig pa ang buhay niya.
NAGSASARILI na ang bansa natin noon. Bago raw sumapit ang ika-labinwalong kaarawan ng noo’y binatilyong si Kapitan Enteng, hindi sasampung beses niyang napanaginipan, gabi-gabing walang paltos, ang isang mahiwagang matanda na lagi’t lagi ay ganito ang mensahe. Bago mag-alas dose ng gabi sa mismong kaarawan niya, pupunta si Enteng sa bukal na iniigiban nila sa Ubbog. Magpapakita roon ang matanda upang ibigay ang kanyang regalo.
Ayon sa matanda, isang mahiwagang bato, sinlaki ng tabletas ng gamot, ang kanyang regalo. Pagkakuha, kailangang lunukin agad iyon ni Enteng. Gagawin siya niyong isang super human. Kung paano, hindi sinabi ng matanda. Pero pinaghahanda siya dahil pagkalunok niyon, lahat ng nasa kanyang paligid, maging ang matanda, ay magbabagong anyo. Magiging kalaban niya. Susubukin kung siya’y karapat-dapat magtaglay ng kapangyarihan.
Labinlimang minuto bago mag-alas-dose noong takdang gabi, handa na si Enteng. Ngunit ano’t kahit tinalian na niya, hilain na ang balak, ay ayaw pa ring sumama sa kanya ni Tured. Si Tured, alaga niyang aso, ay isang napakatapang na aso sa kanyang pagkakilala. Sa lahat ng pagkakataon, kapag may lakad siya’y halos nauuna pa ito ng ilang hakbang kaysa sa kanya. Ngunit hindi noong gabing iyon.
Bandang huli, hindi na itinuloy ni Enteng ang pagpunta sa Ubbog. Sayang! Kung tumuloy siya, nagkaroon siguro tayo ng tunay na Captain Barbell. O Super man. O Fantastic Man.
ISA iyong maginaw na Disyembre ng taong 1989. Komo bakasyon, walang pasok kinabukasan kaya ayos lamang kung mgapuyat, nagkayayaan kaming mga kabataan sa aming purok na maglaro sa labas. Maliwanag noon ang buwan. Tagu-taguan ang nilaro naming mga lalaki, patentiro naman ang sa mga babae. Sa gitna ng aming paglalaro, natigagal kami nang walang anu-ano’y aming napansin ang isang bolang apoy na mabilis na bumubulusok, pabagsak sa amin! Simbilis ng kidlat, nagsipangublihan kami sa likod ng malalaking pilapil.
Pero sa Ubbog iyon bumagsak.
Kinabukasan, nang aming suyurin ang binagsakan niyon, nakapagtatakang katulad kagabi na wala iyong nilikhang ingay sa kanyang pagbagsak, wala rin kaming nakitang bakas ng bolang apoy.
Iyon ba ay guni-guni lamang namin?
Naengkanto kami?
Kung iyon ang tawag doon, naengkanto, nitong nakalipas na ilang mga taon ay andaming kaengkantuhang nangyari sa amin. Mga pangyayaring kung hindi man sa mismong Ubbog naganap ay maiuugnay sa Ubbog.
Bago ako magpatuloy, at dapat ay kanina ko pa ito ginawa, bayaang bigyang-kahulugan ko muna nang huwag kayong malito, ang mga terminong “kahiwagaan” at “kaengkantuhan” ayon sa pagpapakahulugan naming mga tagarito. Bagamat kapwa maiuugnay sa kababalaghan, ang “naengkanto” sa amin ay “napaglaruan.” Nakatuwaan. Samantala, ang “kahiwagaan” ay maiuugnay sa isang “nabiyayaan.” Nabigyan ng birtud para gamitin sa kabutihan.
MALAPIT na ako noong magtapos ng elementarya, 1991. Sa bahay, isa sa aking mga obligasyon ang magsalok. Ginagawa ko ito hapun-hapon pagkagaling sa eskwela.
Kakaiba ang hapong iyon. Sampung beses na akong nagpabalik-balik sa Ubbog bitbit ang dalawang galon ay hindi ko pa rin napupuno ang orocan na dati ay napupuno ko nang walong balikan lamang. Sa aking panlabin-isang balik sa Ubbog, isang napakalaking sawa ang nasalubong ko malapit sa bukal. Noong mga limang dipa na lamang ang layo, napansin din marahil ako, ito’y huminto. Iniyukod nito ang ulo, waring humalik sa lupa. Ano’t nang iangat nito ang ulo’y nagsa-matandang babae ito na putim-puti ang hanggang sa talampakang mga buhok.. Iyong pihit kong iyo’y binirahan ko nang gayon na lamang katulin na takbo.
May isang pagkakataon ding sa gitna ng gabi ay nagising ang aming kapitbahayan dahil sa mga kalabog ng kung anumang mga nilikha na nagpapambuno malapit sa aming mga kabahayan. Sa liwanag ng buwan, sa siwang ng mga sawaling dingding ng aming mga bahay, dalawang pagkalalaki at pagkatatabang bupalo ang nakita naming nagsusuwagan. Ngunit kinabukasan, ni kaunting bakas ng mga paa niyon sa lupa ay wala kaming nasumpungan.
Sa lahat ng ito, saka lamang totoong naging sikat ang aming baranggay nang tatlong matitipunong lalaki, diumano’y mga bodyguard ng isang malaking politiko sa aming bayan, ang pumunta rito upang mangaso. Ilang matatanda ang umawat sa kanila noong makita naming tutugpain na nila ang landas na patungo sa Ubbog. Ngunit tinawanan lamang nila ang babala ng aming mga matatanda. Anila, walang engka-engkanto sa kanilang mga makabagong air gun. De-oxygen ang mga iyon. May teleskopyo pa.
Makalipas ang mahigit isang oras, tuwang-tuwang bumaba ang mga ito mula sa kasukalan ng Ubbog. Tatlong malalaking bayawak ang ipinagyayabang nilang nahuli nila. Gayon man, anhin man naming tingnan, hindi talaga mga bayawak kundi mga palapa ng saging, ang kanilang hila-hila.
Sa bayan na nila iyon nalaman. Sa harap ng kanilang pulitikong boss na agad-agad sumisanti sa kanila.
KAGABI, isa uling bolang apoy ay nakita naming bumulusok sa Ubbog. Anong kahiwagaan o kaengkantuhan kaya ang susunod na bubulagang balita sa amin? Laksa-laksang bara ng mga ginto ang mahuhukay roon na kung ipagbibili ay makasasapat na pambayad sa panlabas na utang ng bansa? Isang taga-Suguidan Norte ang magkakaroon ng super power para labanan ang kreminalidad na hindi masugpu-sugpo ng PNP?
Anuman, sa mga susunod na araw, tiyak, magiging sikat uli ang aming baranggay.

(Una nang nalathala sa Liwayway Magazine--William P. Nucasa)

Kuwento ng Dalawang Pangit

Sa San Fernando City (La Union), sa mga dyipni’y pinakamalakas ang pasada sa rutang Lingsat-Plaza. Maliban sa CSI Mall, pitong malalaking kolehiyo pa kasi ang nakatirik sa sakop nito.
Sa midway ng ruta, tapat ng Saint Louis College, ay nakatayo ang Mayumi Apartelle. Ito’y apat na palapag na gusali na ang bawat palapag ay may tig-a-anim na kuwarto. At ang bawat kuwarto, na pawang air-conditioned, ay may tigalawang double deck bed. Moderno ang gusali na maihahambing sa mga eksklusibong apartelle sa Kalakhang Maynila. Maliban kung summer, tuwina’y laging puno ang apartelle.
Ang apartelle ang inginuso kay Leon ng mga tsuper ng dyipni noong magtanung-tanong ito ng magandang puwedeng pangupahan sa lugar. Dayo lamang rito si Leon. Tawag ng tungkulin. Ipinadala upang pansamantalang maging tagapangulo ng isang departamento kung saan ikalawang tagapangulo ito sa kanilang mother school.
Si Mayumi ang nakaharap ni Leon noong mag-inquire siya sa apartelle. Puno na noon ang apartelle at aywan ni Mayumi kung bakit naialok nito kay Leon ang isang bakanteng kuwarto sa bahay nila. Ang bahay nila ay halos kadikit lang ng apartelle.
“Sino” at “ano” si Mayumi? Edad biente siyete na ito. Graduate ng BSBA, major in Marketing. Magkakasama sila dati sa Amerika ng kanyang kuya Lester, isang US Navy, at ate Bernadette, isang doktor sa pinakamalaking ospital sa Chicago. Noong namatay ang kanilang daddy, may dalawang taon na ang nakararaan, pagkatapos ng libing niya’y hindi na bumalik ng Amerika si Mayumi.
Noon naisipan ng pamilya na itayo ang apartelle. Isinunod ito sa pangalan ni Mayumi na, siyempre’y siyang tagapangasiwa at sa kanya rin nakarehistro. Bilang dagdag na pagkakakitaan, sa harap ng apartelle ay nagpatayo pa ang pamilya ng water refilling station, na isa ring patok na negosyo.
Kung “ano” si Mayumi ay isang lihim na ang pamilya lamang nila ang nakakaalam. Diborsiyada ito. Halos kadi-divorce lamang nila ng asawang Kano noong mamatay ang kanyang daddy. Kaya pala ganoon na lamang noon ang iyak nito!
“Sino” at “ano” naman si Leon? Sa edad na biente kuwatro, kung tutuusin ay batam-bata upang maging tagapangulo ng isang departamento sa isang malaki-laki ring kolehiyo. Pero huwag ka dahil tapos na ito ng MA. At kung hindi lamang nadestino rito sa probinsiya’y nag-enrol sana ng doctorate sa semestreng ito.
Sa tikas, may pangangatawang gaya ng sa mga atleta si Leon. Hindi man kasi ito nahilig sa sports ay panay naman ito sa gym. Sa pananamit, desente at edukadung-edukado itong tingnan sa kombinasyong slacks at polo na laging naka-tucked in. Kung may tatlong salita na makapaglalarawan sa binata, tumpak ang tall, dark and handsome.
Sa biru-biruan nila ng kambal na si Mara, madalas tuksuin si Leon na bakla. Paano, may dalawang anak na si Mara ay wala ni girlfriend siyang naipapasyal sa kanila. Pero hindi bakla si Leon. Lalaking-lalaki ito. Hindi pa lang talaga siguro dumarating ang kanyang pag-ibig.
KATAPUSAN noon ng June nang matanggap si Leon bilang part time sa isang panrehiyon na istasyon ng radyo. Natural, ayon sa forte nito ang programa. Tungkol sa edukasyon. Sa mga makabagong pamamaraan ng pagtuturo. Sa mga tagumpay ng mga mag-aaral at mga guro sa rehiyon. At maging sa mga kapalpakan ng gobyerno na tugunan ang mga pangangailangan sa sistema ng ating edukasyon.
Alas-sais hanggang alas-siyete ng gabi, araw-araw, ang oras ng programa ni Leon. Bunga nito, ang dati nitong uwi sa bahay nina Mayumi na alas-singko y diyes ng hapon ay naging alas-siete y media ng gabi.
Minsan, habang naghahapunan, mag-aalas-otso ng gabi, ay biniro ni Mayumi si Leon. “Buti naman, sir, at hindi nagsasawa sa pangit mong pagmumukha ang dinadalaw mo gabi-gabi?” Hindi alam ninuman sa mga kasama ni Leon sa bahay na may part time siya. Mag-iisang linggo na siya noon sa radyo.
“Siguro nga’y nagkamali ako nang ilihim sa inyong nakuha akong mag-part time sa radyo,” umpisa ng pagtatapat ni Leon. Binanggit nito ang pangalan ng istasyon ng radyo at ang oras ng kanyang programa. Higit kaysa kay Mayumi, sa mommy ni Mayumi siya nagkukuwento. Napakabait kasi sa kanya ng matanda. Hindi na siya itinuturing na iba. Hindi ba’t maging sa pagkain ng mag-ina’y isinasabay siya? May palagay si Leon na gusto siya ng matanda para kay Mayumi.
Bumaling si Leon kay Mayumi. “Ngunit, kung alam ko lang na mami-miss ko pala ang kapangitan mo sa oras ng aking programa, sana’y hindi na lamang ako nag-part time.”
Iyon ang simula ng pagtatawagang “Pangit” ng dalawa. Sa umaga, palabas ng bahay, ay sasabihin ni Leon: “Pangit, aalis na ako. Ano ang gusto mong pasalubong, Pangit?” Sasabihin naman ni Mayumi: “Huwag na oy! Ipunin mo na lang, Pangit, nang may maipamparetoke ka sa pangit mong mukha!”
Sa gabi naman, kung dumarating ang binata’y isasalubong sa kanya ng dalaga: “Okey na sanang magtatapos ang araw ko, nakakita pa ako ng pangit. Nasira tuloy ang araw ko!” Na sasagutin naman agad ng binata: “Amanos lang tayo, Pangit. Pag nakikita kita, nadadagdagan ang pagod ko. Nasisira rin ang araw ko!”
Saka sila sabay na tatawa.
ISANG GABI, habang nagpapaantok si Leon ay nakatanggap siya ng text message mula kay Mayumi. Ang sabi, “May gamot ka ba riyan, Pangit? Para kasi akong lalagnatin. Mabuti kung maaagapan nang huwag matuloy.”
Tamang-tama, may stack na gamot noon si Leon. Sinabi niya ito sa kanyang reply. Itinanong din niya kung dadalhin niya ito sa kuwarto ni Mayumi o si Mayumi ang kukuha nito sa kanyang kuwarto.
Hindi nag-reply ang dalaga. Sa halip, pagkaraan ng ilang sandali, ay nakarinig na lamang siya ng mahihinang katok sa kanyang pinto. Pinagbuksan niya. Si Mayumi! Nakaputi itong shorts na tinernuhan ng puti ring t-shirt.
Dis-oras ng gabi, papapasukin ba niya si Mayumi? Bago niya naisip ang sagot, nasa loob na ng kuwarto niya ang dalaga. Sa pahapyaw na pasada ng tingin sa dalagang bahagyang nakatalikod sa kanya, natiyak ni Leon na hindi ito naka-bra!
Tinutukso ba siya ni Mayumi?
Patutukso ba siya?
Mabuti at pagkabigay niya ng gamot ay lumabas agad ang dalaga. Saka lamang nakahinga ng maluwag si Leon. Iba na ang temperatura ng katawan niya kanina.
Nakahiga na uli si Leon nang makatanggap muli ng message mula kay Mayumi. “Akala ko pa naman, iaalok mong imasahe mo ako, Pangit. Siguro, napapangitan ka talaga sa akin. Pangit ba talaga ako, Pangit?”
Nag-text back siya. “Hindi ka pangit. Ang totoo, maganda ka. Adorable, lovable. Ano na kasi iyon sa Tagalog?- Kabigha-bighani. Kapanta-pantasya. Katakam-takam!”
Ang sagot ni Mayumi. “Talaga!? Walang malisya, puwedeng i-massage mo ako, Pangit?”
Hindi malaman ni Leon kung bakit nanginginig ang mga daliri niya habang ginagawa ang reply. “Saan? Dito sa kuwarto ko o diyan sa kuwarto mo?”
Di na nag-reply si Mayumi. At heto uli ang mahihinang katok sa pinto niya. Muli, pinagbuksan niya.
“Baka magising ang mommy mo, iba ang isipin…” Aywan ni Leon kung bakit pati ang boses nito’y nanginginig. Bunga ba ng muling pag-iinit ng temperatura ng kanyang katawan?
“Mag-a-ala-una ng madaling araw, tulog na tulog na ‘yon.” Kampante ang boses ni Mayumi. Pumasok ito sa kuwarto, iniabot kay Leon ang massage cream saka tinungo ang kama. Dumapa. “I-lock mo ang pinto, Pangit!”
MAG-AALAS-SINGKO y media kinabukasan ng hapon nang dumating si Leon sa bahay nina Mayumi. Bago sila maghapunan, tinext niya ang dalaga na mag-usap sila sa may hardin.
“Iyong nangyari kagabi, papanagutan ko, Pangit!” Si Leon. Oo nga pala, alam na ni Leon na diborsiyada si Mayumi. Nalaman niya ito sa mismong mommy ng dalaga. Sinabi ito sa kanya ng matanda, dalawang linggo na ang nakaraan, nang magpaalam ito sa ginang na liligawan niya si Mayumi.
Tumawa si Mayumi. Sa kaswal nitong bulgar na pakikipag-usap, sabi nito: “Nasarapan ka lang, e! May madilim akong kahapon, Pangit. Im not worthy!”
“Anuman ang iyong nakaraan, mahal kita, Pangit. At sa ayaw mo’t gusto’y pakakasalan kita.”
Pagkatapos nilang maghapuna’y tinawagan ng binata ang kanyang daddy. Nakipag-usap din sina Mayumi at ang mommy nito. Napagkasunduang sa susunod na Sabado’y mamamanhikan ang partido ni Leon.
Nang gabing iyon, bago pumasok sa kanyang silid ang mommy ni Mayumi’y kinausap sila. Hangga’t hindi pa raw nakakasal ay magpigil muna. Tumango ang dalawa.
Kaso, bandang ala-una ng madaling araw, habang himbing ang matanda, isa sa tatlong silid ng bahay ang walang tao. Samantalang sa isang silid ay may dalawang aninong gayon na lamang ang pagkukubli sa pusikit na karimlan. Maririnig buhat sa isa, pausal, waring nasa napakataimtim na yugto ng pananalangin, ang pangalang “Mayumi”. Sasagot naman ang isa sa tinig na animoy nalulunod, nagpapasaklolo: “Leon..Oh, Leon!”

ANG MANGKUKULAM

KAIIBIS namin ni PO1 Marcelo Alcantara sa Pamilihang Bayan ng Naguilian buhat sa sinakyang traysikel nang marinig ang pagtitili ng isang ale. Isang kabataang lalaki ang itinuturo nito. Hinablot daw ng naturang kabataan ang kanyang bag.
Hindi man naka-duty, at kahit hindi siguro mga alagad ng batas, gagawin at gagawin namin ni Selong, tawag ko kay PO1 Alcantara, ang aming ginawa. Hinabol namin ang lalaki. Kaso, sa isang likuan sa hanay ng mga stall ng dry goods ay isang seksi at napakagandang dalaga ang sa kasamaang-palad ay nabunggo ni Selong. Kaya ako na lamang ang humabol sa isnatser na nakorner ko rin sa hindi kalayuan.
Naibalik sa ale (na siya palang proprietress ng Villaruz Grocery, ang pinakamalaking groserya sa bayan) ang bag na ang laman ay mahigit sa isandaang libong piso at ilang mahahalagang dokumento. Bilang gantimpala sa aking kabayanihan, sampung lilibuin ang ipinilit nitong tanggapin ko ngunit magalang kong tinanggihan. Sabi ko, “Sapat na po sa akin ang sinasahud kong nagmumula sa mga binabayaran n’yong tax. Maraming salamat na lamang po.”
Pero sadyang makulit ang ale. Sumama ito nang magtungo ako sa district hospital kung saan isinugod ni Selong ang nabunggong dalaga. Pumutok daw kasi ang ulo niyon. Nawalan ng malay.
Seryoso ang ale. Sinagot niya lahat ang gastos sa ospital. At nang talagang hindi maipilit ang pabuyang sampu’y libo’y isang gift check na lamang na nagkakahalaga ng limang libong piso ang iniwan nito para sa wala pa ring malay na dalaga. Danyos-perwisyo, aniya, sa kaabalahang naidulot ng insedente.
Hapon na, bandang alas-kuwatro, nang payagan ng ospital na ilabas namin ang dalaga na nalaman naming Sinamar ang pangalan. Nagpakatanggi-tanggi ito sa alok ni Selong na ihatid namin sa kanila pero nanaig ang gusto ng huli.
Nakumpirma namin mula sa mga tsuper ng traysikel sa labas ng ospital na totoo ang kanyang mga alibi. Napakalayo. Lubak-lubak. At nakakatakot sa Sinurong-baka, ang pinakaliblib na sitio ng Suguidan Sur, kung saan nakatira si Sinamar. Sa halagang tatlundaang piso’y nakakuha kami sa wakas ng masasakyan matapos kaming tanggihan ng kung ilang tsuper sa unang alok na dalawandaang pisong arkila.
Matapos bumaba sa dulo ng kalsada’y mahigit isang oras pa kaming naglakad bago narating ang kubo ni Sinamar na mag-isang nakatayo sa halos pinakatuktok nang bahagi bundok. Kubo iyon sa tunay na kahulugan ng kubo. Pawid ang bubong, sawaling kawayan ang dinding. Ang salas ay siya na ring kuwarto at kusina. Maliban sa nakasugang native na baboy malapit sa batalan, wala na kaming ibang naratnan doon.
Maraming katanungan ang gusto ko sanang itanong sa dalaga ngunit pinili kong sa isip ko na lamang ang mga iyon. Bakit mag-isa lamang niya roon? Nasaan ang kanyang mga kapamilya? Kung ibabase sa kanyang mukha, humigit kumulang ay biente anyos lamang niya. Napakadelikado at nakapagtataka sa isang katulad niya ang mag-isang tumira roon!
Matapos ang kung ilang pasimpleng pagsiko kay Selong sabay turo ng aking wrist watch (magkatabi kami sa isang mahabang bangko), sa wakas ay naalala ring hindi kami taga-roon. Isiningit nito ang pamamaalam matapos ang ilan pang magiliw na pangungusap. Pagkalabas ng kubo’y ano’t nagbitiw pa ng pangakong babalik kami kinabukasan ng gabi upang kumustahin ang lagay ng dalaga.
Iba ang naging basa ko sa ngiti ni Sinamar noong kumaway ito bilang ganti sa kaway ni Selong.
Pabalik sa baya’y inabot kami ng gabi sa daan. Mabuti na lamang at kabilugan noon ng buwan. Kung hindi, nagkaligaw-ligaw kaming tiyak! Sa malayo, buhat sa magkakalayong mga bahay na pawang gasera lamang ang tumatanglaw ay dinig namin ang walang katapusang alulong ng mga aso.
Mga dalawandaang metro bago ng kalsada’y isang matandang pag-asawahan ang aming nasalubong. Nakasakay ang lalaki sa kalabaw, sa pasagad (kariton) namang hinihila ng hayop ang babae. Nang magkatapat, pinahinto ng lalaki ang kalabaw. Nakisindi ito ng tabako mula sa sigarilyo ni Selong.
Palitan ng kung ilang tanong pagkatapos. Sa liwanag ng buwa’y hindi nailingid ng matatanda ang lumarawang takot sa kani-kanilang mukha pagkarinig ng pangalang Sinamar. Binalaan kaming habang maaga ay lumayo sa kanya para sa aming kaligtasan.
“Mangkukulam ang babaeng ‘yon,” may panginginig sa boses ng matandang lalaki. “Iyon nang mukha niyang iyon ang namulatan ko. Aba’y halos sietenta na ako, huh! Pero siya, nanatiling bata.”
“Maitanong ko lang, mga amang,” sabad ng matandang babae. “Kayo ba’y hindi taga-Naguilian at hindi n’yo alam ang kuwentong iyan ukol dito sa Sinurong-baka?”
Ako ang sumagot. “Taga-La Union din po kami ngunit hindi tagarito sa Naguilian. Mga pulis ho kami at bagong destino rito sa inyong bayan. Tatlong araw pa lamang po namin dito.”
NASA duty kinabukasan ay si Sinamar ang nasa isip ni Selong. Bumili siya ng mga prutas at isang bouquet ng rosas para sa dalaga.
Pagkahapunan, sinabihan akong maghanda dahil sasamahan ko kay Sinamar. Pagkabihis, hinanap ko at nilagyan ng mga bagong baterya ang aking Swiss flashlight. Pinuno ng bala ang aking service fire arm. Panghuli, isinuot ko ang rosary na bigay sa akin ni Ingrid, ang girlfriend ko.
Wala pang alas-siyete y media ay humaharurot na ang aming mga motorsiklo sa mga pilapil at mga kasukalan ng Sinurong-baka. Paakyat sa bundok, kung saan hindi na talaga puwede maski ang uri ng mga behikulong dala nami’y humanap kami ng bahay na pinag-iwanan ng mga iyon. Mula roon, mahigit isang kilometrong paakyat pa ang aming nilakad.
Malugod kaming pinapasok ng bagom-paligong dalaga sa kanyang kubo. (Pambihira, may mangkukulam bang ganito kaganda?) Isang itim na kandila, hindi gasera, ang tumatanglaw sa loob niyon.
Naghanap ako ng iba pang mga palatandaan.
Naghilom kaya agad? O hindi lang sapat ang liwanag ng kandila upang makita ko sa kanyang mukha ang bakas ng insedenteng nagdaan? Kahapon kasi ay may malaking bukol sa kanang pisngi niya. Isa iyon sa mga napuruhan, nalamog nang husto, nang tumalsik siya sanhi ng pagkabunggo ni Selong. Kung sa normal na tao, kukulangin ang isang linggo bago iyon gumaling.
Nagtama ang mga mata namin ni Sinamar.
Nakaintindi sa panay na pagsiko ni Selong, nagpaalam akong magpahangin sa labas. Kumidlat at kumulog. Pero teka, iba yata ang lamig ng hanging sumalubong sa akin pagkalabas ng pinto.
Dyuminggel ako malapit sa may batalan. Napansin ko, wala roon ang nakasugang native na baboy. Dinukot ko mula sa aking bulsa ang flashlight. Santisima, ayaw umilaw! Naintindihan ko ang pahiwatig ng hangin. Inilabas ko at ikinasa ang aking baril.
Masayang-masaya si Selong noong umuwi kami nang gabing iyon. Paano, sinagot na raw siya ng dalaga! Kaya sa mga sumunod na gabi ay siya na lamang ang nagpupunta sa Sinurong-baka.
Isang linggo pagkatapos, umaga pa lamang ay inabisuhan na ako ni Selong na samahan ko kay Sinamar kinagabihan. Andun na kami, kaharap na si Sinamar, nang malaman kong pamamanhikan na pala iyon. ( Kambal kami ni Selong pero ako ang unang ipinanganak. Gayong tutol sa mga pangyayari’y aywan ko kung bakit nila ako napapayag. Alam ko, kawalang paggalang iyon sa panig ng mga mapagmahal naming magulang na buhay pa naman. Gayong wala nang anak na papag-aralin, kami lamang ni Selong ang kanilang supling, kapwa pa rin sila kumakayod sa abrud para sa kinabukasan namin.)
Ang suma-total ng mga napagkasunduan? Una, sa sibil ang kasal. Ikalawa, isekreto. Apat lamang kaming dapat na makaalam; ako, ang mag-nobyo at ang elder na mangangasiwa, na si Sinamar na ang bahala. Ikatlo, aalis sa serbisyo si Selong. Ikaapat at panghuli, sa kubo ng nobya sa Sinurong-baka titira ang mag-asawa pagkatapos ng kasal.
Pauwi, pababa sa bundok ay isang trahedya ang nangyari. Natuklaw ng karasaen (isang uri ng makamandag na ahas) si Selong. Nakuha pa nitong bunutin ang baril at paputukan ang ahas ngunit ilang sandali lamang ay nauna pa itong nalagutan ng hininga kaysa sa serpente.
Tili ni Sinamar, na agad palang humabol pagkarinig ng mga putok ng baril, ang sunod na pumunit sa banal na katahimikan ng gabi. Sa kanyang napakataimtim at walang kasimpait na paghagulgol habang yakap ang nakahandusay na bangkay ng aking kakambal ay minsanang napawi ang lahat ng alinlangan ko sa kanya. Ibinalik namin sa kanyang kubo si Selong.
Doon, paghupa ng kanyang damdamin ay hinarap akong parang napaaawa. “Tapatin mo ako, Marshall. Iyong totoo, ano raw ako ayon sa mga tao sa aking paligid?”
Parang may biglang bumara sa aking lalamunan. “Isa ka raw mangkukulam!?”
“Naniniwala ka ba sa kanila?”
Iba ang isinagot ko. “Inibig ka ng aking kakambal sa kabila ng babala nilang dapat ka naming layuan. Naniniwala akong iniibig mo rin ang aking kakambal. Tama ba ako?”
Isang salamin ang iniabot niya sa akin. “Tingnan mo riyan ang aking repleksyon. Ano ang nakikita mo?”
Nakakikilabot na anyo ni Sinamar ang aking natunghan. Kumurap-kurap ako. Gusto kong magsalita, sagutin ang tanong niya, ngunit ayaw bumukas at gumalaw ng mga labi ko. Sa malayo, lumakas lalo ang alulong ng mga aso.
“Nagsasabi sila ng totoo. Isa nga akong mangkukulam. At oo, tama ka rin, ngayon lamang ako umibig ng ganito sa loob ng halos limandaang taon. Huwag kang mag-alala, bubuhayin ko si Selong. O paano, gabi na at may duty pa kayo bukas. Maiiwan dito si Selong ngunit siya ang gigising sa iyo bukas. Ihahatid ka ng aking alaga.”
Sumipol si Sinamar. Sa isang iglap, naroon na sa labas ng pintuan ang native na baboy. Sumipol uli ang dalaga at ang native na baboy ay nagsa-itim na kabayong sintaas ng sa pangarera. Bago lumabas, pinuntahan ko sa kanyang kinahihigaan si Selong. Matigas na siya.
“Malilimot lahat ni Selong ang mga nangyari ngayong gabi. Pakiusap, sa atin na lamang ang mga ito.”
Tumango ako. “Pangako.” Sumampa ako sa kabayo.
BOSES nga ni Selong kasabay ng sunud-sunod na katok sa pinto ang gumising sa akin kinabukasan. Mali-late na raw kami sa oras ng aming duty kapag hindi pa ako bumangon agad.
Maraming nangyaring kakaiba nang araw na iyon. Mag-a-alas-dies ay pila sa presinto ang tsuper na diumano’y kinutongan ni Selong. Iyong hindi nagbigay, kung hindi putok ang nguso ay may black-eye.
Bandang hapon, isang restoran ang itinawag na nilolooban. Isa ang kakambal ko sa mga rumesponde. Noong nakorner ang mga salarin, dalawa sila, ano’t basta na lamang sila pinagbabaril ni Selong! Dead on the spot ang dalawa.
Pinakagrabe ang nangyari kinagabihang dalawin namin si Sinamar. Gusto ni Selong na katalikin ang nobya sa harap ko. Nang sawayin, walang pangiming pinaputukan ako. Sa unang putok, kung hindi nakailag ay sapol ako sa puso. Kaliwang braso ko ang tinamaan, bali ang buto roon. Isa pang putok at kanang binti ko naman ang nasapol.
Humandusay ako.
Pinagbubugbog niya ang nobya pagkatapos. Nang hindi na makagalaw, hinubdan niya. Nakaibabaw ay malakas ang ungol ni Selong. Si Sinamar, lumuluha ay umuusal ng isang dasal na tanging “izrahm…kabraahm at amanahm…” lamang ang malinaw kong naintindihan.
Ilang sandali pa’y biglang napuno ng napakaitim na usok ang kubo. Noong maglaho ang usok, himalang naglaho rin lahat ang iniwang bakas ng mga nangyari. Hilom na ang mga tama ko. Si Selong, na nakadamit na, ay mahimbing na natutulog. Samantalang ang nakadamit na ring si Sinamar ay may kung anu-anong mga kemikal na pinaghahalu-halo sa isang itim na kopa.
Matapos dasalan ang kopa ng lenggwaheng noon ko lamang narinig, bumaling ito sa akin. Luhaan. “Patawad sa lahat ng kaguluhang naidulot ko sa inyong magkapatid. Sa ikalawang pagkakataon, pagtulungan nating ibalik ang lahat sa dati. Magtiwala ka, magtatagumpay tayo ngayon.”
Tatlong maliliit na itim ding kopa ang sinalinan nito ng likidong mula sa malaking itim na kopa. Kinuha niya ang isa. “Tulungan mo akong maipainom ito kay Selong,” anito. Pagkatapos, pinagtig-isahan namin ang dalawang natira.
Sa bibig ay napakatamis ng likido, higit pang matamis kaysa pulot. Pero sa tiyan, ang tama niyo’y higit pang mabagsik kaysa alinmang alak na natikman ko na. Hinalukay niyon ang aking sikmura.
Humingi siya ng tatlong bala. Pagkaabot ay inihulog ang mga iyon sa malaking kopa. Inalug-alog. Dinasalan. Saka ibinalik at muling ipinakarga sa aking baril.
“Magtiwala ka, magtatagumpay tayo ngayon. Babalik tayo sa nakaraan, noong nabunggo ako ni Selong sa palengke. Pero sa halip ay nasa anyo ako ng isang matanda. Babalik ang lahat sa dati kapalit ng kabataan ko at kagandahan. Sa ating tatlo, ikaw lamang ang makakaalaala sa mga nangyari sa pagitan natin. Muli, patawad!”
Hiningi niya sa akin ang baril. Itinapat ang bunganga niyon sa kanyang puso. “Paano, mauuna na ako. Ganito rin ang gawin mo kay Selong at sa iyong sarili.”
Pumikit ako.
Bang!
Pinulot ko ang baril. Nilapitan si Selong. Itinutok ko ang bunganga niyon sa tapat ng kanyang puso. “Para sa ikabubuti, ‘Tol.” Kinalabit ko ang gatilyo. Ibinuga niyon ang pangalawang bala.
At ako na. Lalo pang guminaw dahil mag-uumaga na noon pero tagaktak ang pawis ko. Isa… dalawa… tatlo.
Bang!
PAMILYAR sa akin ang tagpong iyon pagmulat ko ng mga mata. Kaiibis namin ni PO1 Marcelo Alcantara buhat sa traysikel nang isang ginang ang nagsisisigaw dahil tinangay ng kabataang lalaki ang kanyang bag. Hinabol namin ang isnatser. Sa kasamaang-palad, sa isang likuan ay isang matandang taong-grasa ang nabunggo ng kakambal ko. Tumalsik ang matanda. Nahuli ko ang isnatser at naibalik sa ale ang kanyang bag.
Kaso sa ospital, noong puntahan namin sa kanyang silid ang matanda ay wala na ito. Hinanap namin ngunit talagang naglahong parang bula.
Palabas kami ng ospital nang isang bagum-bagong SUV ang huminto sa harap namin. Sundo iyon ng mayamang ale. Ang driver ay ang dalaga nitong anak, edad biente, humigit-kumulang. At hawig na hawig ni Sinamar.
Pabalik sa bayan, sa loob ng sasakyan ay kung ilang beses kong siniko si Selong. Paano, hindi niya masagut-sagot nang maayos ang mga tanong ng ale. Nakapagkit ba naman ang mga mata sa nagmamanehong dalaga!


(Una nang nalathala sa Liwayway Magazine)